Rupert Murdoch : de tragiek van een monarch

25.07.2011

Het gaat Rupert Murdoch momenteel niet voor de wind. Met de hackingschandalen in de door hem gecontroleerde kranten zit hij in het oog van de storm. Wie de Murdoch saga volgt weet echter dat er veel meer aan de hand is. Zoals veel ondernemers van zijn slag heeft Rupert Murdoch een huizenhoog opvolgingsprobleem, dat in het slechtste geval de continuïteit van zijn persgroep zal bedreigen.

Over de Rupert Murdochs van deze wereld is veel onderzoek verricht. In ons boek “Het roer uit handen geven. Doorgeven van het familiebedrijf” (Lannoo 206) hebben Johan Lambrecht en ikzelf tot dit onderzoek bijgedragen. Onze conclusie is dat ondernemers, die van hun familibedrijf afscheid nemen, in vier categorieën kunnen ingedeeld worden : monarchen, generaals, ambassadeurs en ondernemers. Monarchen zijn niet weg te branden uit hun onderneming. Generaals beseffen dat ze beter weggaan, maar proberen zo vlug mogelijk terug te keren. Ambassadeurs hanteren de meest genereuze exitstijl. Zij zorgen ervoor dat hun opvolgers in de beste omstandigheden in het zadel komen. Ondernemers verlaten ook zonder probleem het familiebedrijf en gaan iets anders doen, in een nieuw bedrijf of in de non profit sector.

Het hoeft weinig betoog dat de tachtigjarige Murdock een monarch is. Monarchen verdwijnen maar op twee manieren : door de dood of door een paleisrevolutie. In “Het roer uit handen geven” hebben wij onderzocht wat er in zo’n monarch omgaat. Vooral  psychologische processen liggen immers van de hardnekkige weerstand om het bedrijf los te laten. Deze weerstand kent diverse facetten.

De opvolging confronteert de overdrager met zijn eigen sterfelijkheid. Praten over de opvolging is de voorafbeelding van de eigen dood onder ogen zien. Dit brengt met zich mee dat de overdrager hetzelfde proces doormaakt als iemand, die naar aanleiding van een ziekte verneemt dat hij binnen afzienbare tijd zal sterven. Dit proces bestaat uit een aantal fasen: ontkenning, woede, depressie, aanvaarding.  Dit proces weegt in veel gevallen zo zwaar dat de overdrager niet voorbij de fase van de ontkenning geraakt. Oprichters van familiebedrijven hebben meestal een grote behoefte om macht uit te oefenen over anderen. Macht afstaan wordt door hen dan ook gepercipieerd als controle verliezen over het eigen lot. Leiders van familiebedrijven zijn dikwijls slecht in delegatie. In de minste beslissing wensen zij inspraak. Dit leidt tot een overtrokken beeld van wat er kan gebeuren bij hun vertrek. Zij stellen zich de ergste rampen voor, die evenwel eerder in hun verbeelding dan in de realiteit bestaan.

Erg belangrijk is dat de opvolging voor vele familiale ondernemers neerkomt op verlies van hun identiteit. Een ondernemer identificeert zich meestal zeer intens met het door hem opgerichte familiebedrijf, dat als het ware een verlengstuk is van hemzelf en zijn plaats in zijn omgeving bepaalt. Het familiebedrijf loslaten betekent de eigen identiteit voor een stuk verliezen. Het feit dat leiders van familiebedrijven overdreven veel belang hechten aan hun eigen rol roept gevoelens van jaloersheid en rivaliteit op ten aanzien de potentiële opvolgers. Dit uit zich meestal in wantrouwen tegenover de opvolgers.  In de Murdoch case zijn deze conflicten niet van de lucht. Dochter Elisabeth en zoon Lachlan hielden het in het familiebedrijf voor bekeken. Alleen James is nog aan boord op het operationele vlak.

Tenslotte is de leefwereld van familiale ondernemers dikwijls beperkt tot de onderneming. Daarbuiten hebben zij geen interesses. Zij kunnen zich geen leven voorstellen, waarin zij niet dagdagelijks met de grote en kleine problemen van de onderneming bezig zijn. Op rust gaan is voor hen in een groot zwart gat vallen.

Het slechte nieuws is dat er weinig oplossingen bestaan voor monarchen als Murdoch. De enige uitweg bestaat erin dat zij zich kunnen verzoenen met een nieuwe rol, die een officieel of een officieus karakter heeft. Dit veronderstelt echter dat er afstand wordt gedaan van de macht en daar hebben ondernemers als Murdoch het erg moeilijk mee.

Gevallen als Murdoch zijn overigens niet uitzonderlijk. Ook in ons land, waar er zich naar aanleiding van de pensionering van de babyboomers tot 2018 maar liefst 20 000 bedrijfsopvolgingen per jaar zullen voltrekken, komt dit fenomeen frequenter voor dan men zou vermoeden.