Code Buyse in het Financieele Dagblad

Het Financieele Dagblad

12 april 2011 dinsdag

Code biedt familiebedrijf in België houvast

Hans Maarsen

Belgische familiebedrijven hanteren een vrijblijvende code voor goed bestuur. Nederlandse ondernemers aarzelen om dit voorbeeld te volgen.

Amsterdam

Een code die tot niets verplicht. Het klinkt als een paradox, maar particuliere ondernemers in België vinden er baat bij. Anders dan in Nederland volgen zij richtlijnen die de balans moeten bewaren tussen directie, familie en toezichthouders. 'De code is een hulpmiddel, bedoeld om de eenzame ondernemer een klankbord te bieden', verklaart Jozef Lievens, advocaat te Kortrijk, hoogleraar 'governance' in Brussel en schrijver van een boek over familiebedrijven.

De beslotenheid van de vennootschappen werkt niet altijd in hun voordeel, is zijn stelling. 'Ondernemers hebben vaak een tunnelvisie die voortkomt uit familietraditie.' Door de luiken open te gooien en expertise van buiten te halen, ontstaan opeens nieuwe vergezichten. Dat is in veel gevallen een aha-erlebnis', signaleert Lievens, zelf opgegroeid in een familiebedrijf.

De code is in 2005 opgesteld door een commissie van zwaargewichten, op initiatief van werkgeversvereniging Unizo. Tot de leden behoort Luc Coene, kortgeleden benoemd tot gouverneur van de Nationale Bank van België. Voorzitter is Baron Paul Buysse, bekend als voorzitter van de raad van bestuur (min of meer vergelijkbaar met de Nederlandse raad van commissarissen) van staaldraadproducent Bekaert.

De invoering van de code was een unicum in de wereld, schrijft Buysse in het voorwoord van het document. Deelname vindt plaats op basis van vrijwilligheid. 'De aanbevelingen mogen in geen geval de ondernemingsdynamiek verstikken en moeten dus voldoende ruimte laten voor een flexibele invulling', schrijven de opstellers. Ondernemers bepalen zelf of zij elementen uit de code-Buysse overnemen en behoeven daarover geen verantwoording af te leggen.

Daarin verschilt de regeling van de code-Lippens, de Belgische variant op de Nederlandse code-Tabaksblat. 'Lippens' en 'Tabaksblat' zijn bedoeld om de touwtjes bij beursgenoteerde bedrijven aan te halen waar excessieve beloningen van bestuurders voor spanning zorgen. Lievens: 'Toezicht weegt bij de code-Buysse minder zwaar omdat familiebedrijven niet met andermans geld werken.'

De regeling heeft navolging gevonden in Duitsland en Zwitserland. Particuliere ondernemers in Nederland wijzen 'Buysse' niet per definitie af, maar deinzen terug voor een opgetuigd document dat als 'code' wordt gepresenteerd. De angst leeft dat de overheid een eventuele regeling naar zich toe trekt en dwingend gaat opleggen. Om diezelfde reden bestaan er bedenkingen tegen een komend onderzoek van Hogeschool Windesheim in Zwolle naar meer structuur in de familieonderneming.

Lievens is bekend met 'de allergische reactie van zijn Nederlandse vrienden'. De vrees dat de wetgever zijn kans schoon ziet, leefde ook in België, maar was ongegrond. De code-Buysse - in 2009 geactualiseerd - is een private aangelegenheid gebleven. 'Politici zijn zo verstandig "Buysse" niet tot wet te verheffen. Formalisering zou haar doel voorbijschieten en op veel verzet stuiten.'

Dat de code werkt, leidt hij vooral af uit de reacties van deelnemers. 'Dit hadden we eerder moeten doen', is een veelgehoord geluid. Bedrijven doelen daarmee bijvoorbeeld op de invoering van een raad van advies of de zwaarder uitgeruste raad van bestuur met externe leden die over de schouder van de gedelegeerd bestuurder (ceo) meekijken. Een externe voorzitter van de raad van bestuur kan behulpzaam zijn bij het oplossen van interne geschillen.

Veel waarde hecht Lievens aan de invoering van een familiestatuut, te beschouwen als een soort grondwet. Dit statuut voorziet in afspraken over financiële doelen van de familie en de leiding in de onderneming. 'Alles komt op tafel en op die manier is menig familieconflict beslecht', weet Lievens.

Naar schatting hebben inmiddels enkele duizenden vennootschappen in België zich gevoegd naar de code-Buysse. Deze groep zou financieel beter presteren dan familieondernemingen die zich niet aanpassen. 'Het bewijs daarvoor is alleen moeilijk te leveren. Alle onderzoekers zijn het daarover eens', zo stelt Lievens. Tot de deelnemers behoren in Vlaanderen bekende bedrijven zoals schoenenketen Torfs, vleesverwerker Q-Meat, containertransporteur ECS en distilleerderij Filliers.

Lievens is ook bekend met ondernemers in zijn land die de code negeren. 'Ik hoor meestal het klassieke argument dat ze hun zaakjes zelf kunnen regelen. Ze hebben hun bedrijf uit de grond gestampt en wanen zich de zonnekoning. Het vraagt dan om een daad van nederigheid om naar een ander te luisteren.'

Overigens hoeft een ondernemer in België niet bang te zijn vast te zitten aan zijn externe bestuurders. De aandeelhoudersvergadering kan deze outsiders in de raad van bestuur met een gewone meerderheid van stemmen naar huis sturen. De toezichthoudende raad van bestuur moet minimaal vier keer per jaar bijeenkomen en één strategische dag per jaar organiseren.